Karadeliği Kontrol Altına Almak
Karadelikler çalkalanan uzayzamanı içinde defnedilmiş, bir atomdan daha ufak bir hacme sıkışmış karanlık "sır"lardır.
Son yıllarda astronomlar bazısırlarını ortaya çıkarmış olsalarda, halen, gerçekte ne oldukları ve doğalarının nasıl işlediği hakkında temel sorular çözülmeyi bekliyor.
Space.com karadelik eksperlerine bu gizemli cisimler hakkındaki en önemli keşifleri ve en önemli sırları sordu.
Eş-Evrim
Birçok astronomun hakkında birleştiği en etkileyici buluş süperdev karedelikler ile merkezinde bulundukları galaksilerin birlikte evrim geçirdiği -"eş-evrim"- olarak adlandırılan fikirdir.
Maryland Üniversitesinden, karadelik araştırmacısı Christopher Reynolds, "süper kütleli karadeliklerin, tüm galaksinin bir düzenle bir araya toplandığı ve oluşumunu tamamladığı süreçte, anahtar rol oynadığını farkettik ve bu evrenin hakkında öğrenmeye başladığımız tamamen sürpriz bir yönüdür" diyor.
UCLA dan araştırmacı Andrea Ghez "10 yıl öncesinde kendigalaksimizin merkezinde süperkütleli karadeliğin var olup olmadığı bile bir olasılık iken, yüksek çözünürlüklü görüntüleme teknolojisindeki gelişmeler sayesinde şimdi bu fikir adeta bir gerçek haline geldiğini belirtiyor.
Süperkütleli karadelikler milyonlarca, hatta milyarlarca güneş kütlesine eşdeğer kütlelere sahiptir ve günümüzde araştırmalar karadelikler ve galaksilerin birbirlerinin oluşumunu ve evrimini karşılıklı olarak etkilediklerini keşfetmiştir.
Ohio Eyalet Üniversitesinden Christopher Kochanek "Bu keşif karadeliklerin kütleleri ve bulundukları galaksilerin özellikleri arasındaki keşfedilen yakın korelasyon ve daha ötede galaksilerdeki yıldız oluşumunun ve evriminin kısmi olarak karadelikler tarafından etkilendiğinin keşfedilmesiyle gerçeğe dönüştü" diyor.
Karadelik Devinimi
Bilimadamları henüz bir karadeliği direkt olarak gözlemlemeselerde olayufku olarak adlandırılan ışıkdahil hiçbirşeyin kaçamayacağı tekilliğin sınırında cereyan eden X-ışını salımını izleyebilmektedir.
Reynolds, bu bulgunun inanılmaz bir keşif olduğunu belirtiyor, gözlemler sayesinde dönmekte olan karadeliğin yakınlarındaki uzay-zamanı burgaç benzeri bir devinimle sürüklediğini ve bu sırada zamanın muazzam bir biçimde karadelik tarafından yavaşlatıldığı hakkında güçlü kanıtlara ulaşıldığını ekliyor.
Fakat yinede gelişmeye ihtiyaç vardır diyor Kochanek, "Karadelikler hakkında ölçmek istediğimiz veya ölçüm yapıp iddialarımızı kanıtlamamız gerekiyor", diyor.
Örnek olarak bilimadamları sadece spin olarak adlandırılan karadeliklerin devinim hızını ölçebilmektedirler, bu değer karadeliklerin doğasını anlama yolunda önemlidir, fakat bir karadeliğin hareketlerini tamamen karakterize edebilmek için hem karadeliğin kütlesini hemde spin'ini bilmek gerekir.
Harvard-Smithsonian Astrofizik merkezi (CfA) 'dan McClintock atomik bir parçacık olan elektron hariç , karadelik kadar basit başka bir cisim olmadığını iddia ediyor.
Bilim adamları yaklaşık 30 yıldır karadeliklerin kütlelerini ölçebilmektedirler fakat hızlarını ölçmenin çok zor bir iş olduğu kanıtlanmıştır. fakat geçen sonbaharda McClintock ve asistanı Ramesh Narayan 35 000 IY ötelerde saniyede 1150 tur olan teorik limitin hemen altında saniyede 950 defa devinen bir karadeliğin hızını ölçtüler. ki McClintock'a göre önümüzdeki yıllarda bir düzinesi daha tespit edilecek.
Eski Fakat İyi
Geceleri Karadelik araştırmacılarını bekleyen neredeyse karadeliklerin keşfi kadar eski bir soru cevap bekliyor.
Ghez, "En büyük ve tek gizem ise; karadeliklerin merkezindeki "şey"in ne olduğudur. evren hakkındaki fiziksel öngörülerimiz karadeliğin merkezinde yok oluyor" diye ekliyor.
örnek olarak, teoriler karadeliğin merkezindeki maddenin sonsuz kütleli olduğunu iddia ederken, normalde bunun gerçek olması imkansızdır.
Ghez'e göre eğer fizikte birşey sonsuzluğa gidiyorsa kesinlikle bir şeyleri yanlış yapmış olmalısınız.
Karadeliğin merkezi tekillik olarak
adlandırılır. teoriler yıldızın bütün kütlesini ve devinimini atomdan çok ufak bir hacme sığdırdığını öngörmektedir.
Yaşamını karadelik araştırmalarına adayanlar için bile bu fikir halen inanılmaz geliyor.
McClintock, "arabanızı, evinizi, dünyayı, güneşi yada milyonlarca güneşin mikroskopla bile görülemeyecek bir noktaya kütleçekim tarafından sıkıştırıldığını düşünebiliyormusunuz. nasıl oluyorda etrafımızdaki maddeler, formlar ve atomlardan oluşmuş bir evren dönmekte olan bir "nokta" ya çökerek kaybolmaktadır." diyor.
Araştırma
Birçok bilimadamı en temel karadelik sırlarının kuantum mekaniği ve genel görelilik teorilerinin evrenin en küçük ve en büyük boyutlu ölçeklerinde barışık olarak nasıl işlediğini ortaya çıkarmadan çözülemeyeceğini iddia etmektedirler.
Karadeliğin olay ufkunda neler olmaktadır, yada merkezi tekillikte? bunun çözümü temel fizikte yenilik ve öncülük getirecek belkide genel rölativite teorisini de değiştirecek atılımlar gerektirecektir diyor Caltech 'den George Djorgovski.
Yeni nesil yer ve uzay tabanlı araçların devreye girmesi ile birlikte bazı soruların cevaplarına ulaşılabilecek hatta evrenin temeli ile ilgili cevaplara ulaşılabilecek.
"tarihsel olarak, ne zaman kütleçekim ile ilgili birşeyler öğrendiğimizde evren anlayışımız çok derin bir şekilde değişikliğe uğruyor. diyor, Reynolds " bu sefer de tekerrür etmemesi için hiç bir sebep yok".
Space.com, Çeviri: Emre